Εὐλογημένο Καταφύγιο

Παλιὰ σύντομα κείμενα ποὺ μιλοῦν μὲ λατρεία καὶ γνώση γιὰ τὴ Ἑλλάδα τῆς γνησιότητας ποὺ φέρουμε μέσα μας καὶ ποὺ κινδυνεύει.
σελ. 374, Α´ ἔκδ. 1985, Η´ ἔκδοση, 2000. Ἐκδόσεις Ἀκρίτας.Συλλογὴ ἄρθρων αὐτοῦ τοῦ ταπεινοῦ καὶ μαχητικοῦ ἀκρίτα τῆς ἑλληνικῆς παράδοσης, ποὺ δείχνουν πὼς εἶναι πάντα ἐπίκαιρος γιὰ τὸν τόπο μας. Ἀναζητώντας τὸ φυσικὸ κάλλος καὶ τὸν «ἀπὸ μέσα πλοῦτο» μὲ ἁπλότητα καὶ πίστη, κόντρα στὴ μάστιγα τῆς ξενομανίας καὶ τῆς πρωτοτυπίας. «Πρωτότυπος εἶναι ὁ κάθε ἄνθρωπος ποὺ ἀπομένει πιστὸς κι εἰλικρινὴς στὸν ἑαυτό του». Ἕνα ἀληθινὸ καταφύγιο γαλήνης.
«ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ» Γ. ΒΙΔΑΛΗΣ


Γράφει ὁ Κόντογλου σ᾿ ἕνα κείμενο τοῦ τόμου:
«...Οἱ ἄνθρωποι βρίσκονται σὲ ἀκατάπαυστη κίνηση, σὰν μανιακοί. Ἄλλοι τρέχουνε ἀπὸ δῶ, ἄλλοι ἀπὸ κεῖ. Ὅλοι βιάζονται. Δοξάζω τὸν Θεὸ ἅμα δῶ κανέναν νὰ πορεύεται ἥσυχα, χωρὶς νὰ βιάζεται!... Ἄλλοι τρέχουνε λαχανιασμένοι νὰ πιάσουνε τὴ χρυσὴ ρόδα, ποὺ τὴν κυλᾶ μπροστά τους ὁ διάβολος, ποὺ τὸν λέγανε Ἑρμῆ... Ἄλλοι κάνουνε λογῆς-λογῆς συνέδρια, καὶ συζητᾶνε περὶ ἀνέμων καὶ ὑδάτων, ἄλλοι μαζεύονται κι ἀλληλοθαυμάζονται κι ἀλληλομισοῦνται σὲ σωματεῖα, σὲ συλλόγους, σὲ ἑταιρεῖες, ἄλλοι μαζεύονται σὰν τὰ μυρμήγκια κατὰ χιλιάδες καὶ βλέπουνε τὰ λεγόμενα μάτς... ἄλλοι ἐκθέτουνε τὰ ἔργα τῆς τέχνης τους καὶ καμαρώνουνε, ὡς ποὺ νὰ περάσουνε δυὸ-τρεῖς μέρες καὶ νὰ τοὺς ξεχάσουνε οἱ θαυμαστές τους, ἄλλοι τυπώνουνε βιβλία,ἄλλοι βγάζουνε λόγους σὰν βραχνιασμένοι βάτραχοι... Ὅλοι,τέλος πάντων, καταγίνονται μὲ ὅλα, ὅσα μποροῦνε σὲ τοῦτον τὸν ντουνιά, γιὰ νὰ ξεχάσουνε τὸν ἑαυτό τους, γιὰ νὰ μὴν ἀπομένουνε μοναχοὶ καὶ δοῦνε τὴ γύμνια τους, τὴ μιζέρια τους, τὸ χάος ποὺ τοὺς ζώνει...»Ἀπὸ τὸ βιβλίο «Εὐλογημένο καταφύγιο» τοῦ Φώτη Κόντογλου, ἐκδόσεις Ἀκρίτας. Πρόκειται γιὰ δημοσιευμένα ἄρθρα στὴν καθημερινὴ ἀθηναϊκὴ ἐφημερίδα «Ἐλευθερία», ὅπου ἔγραφε ἀπὸ τὸ 1948.

Περισσότερα κείμενα

Φώτης Κόντογλου - Δροσίσετε τὴν ψυχή σας στὴν καλωσύνη καὶ ἁγνότητα

Τοῦτος ὁ κόσμος εἶναι ἀνάποδος. Ὅπως καὶ νὰ κάνεις, δὲν τὸν εὐχαριστᾶς. Οὔτε στὸν ἥλιο τὸν βρίσκεις, οὔτε στὸν ἴσκιο. Ὁ κάθε ἕνας λέγει τὸ κοντό του καὶ τὸ μακρύ τους. Γιὰ ὅ,τι ἐνθουσιάζεται ὁ ἕνας, γιὰ ἴδιο στενοχωριέται ὁ ἄλλος. Ἄλλη φορὰ μπορεῖ οἱ ἄνθρωποι νὰ μὴν ἤτανε ὅλοι σύμφωνοι, μὰ γιὰ τοὺς πιὸ πολλοὺς τὸ καλὸ ἤτανε καλὸ καὶ τὸ κακό, κακό. Τώρα ὁ καθένας ἔχει σηκώσει μιὰ παντιέρα καὶ κάνει τὸν καπετὰν Ἕναν.
Μὰ οἱ πιὸ πολλοὶ μποδίζονται ἀπὸ τιποτένια πράγματα: ὁ ἕνας θέλει νὰ φαίνεται πιὸ «βαθυστόχαστος» ἀπὸ ὅ,τι εἶνε, ὁ ἄλλος θέλει νὰ φαίνεται μοντέρνος, νὰ μὴν τὸν πάρουνε γιὰ χωριάτη, ὁ ἄλλος φοβᾶται μὴν τὸν πάρουνε γιὰ «ἀφελῆ», γιὰ ὄχι «σοβαρόν» ἄνθρωπο, ὁ ἄλλος δὲν θέλει νὰ δυσαρεστήσει κάποιον, ἕτερος κολακεύει τὶς γυναῖκες καὶ κάνει τὸν «ἱππότη» μιλώντας μὲ ψεύτικη εὐγένεια κ.λ.π.
Ὅσοι εἶναι ἴσιοι καὶ ἁπλοί, δὲν ἔχουνε καμμιὰ σκοτούρα. Ζοῦνε μακρυὰ ἀπὸ λιβανίσματα ἀπὸ πονηριὲς εἰδῶν – εἰδῶν, ἀπὸ δυσπιστίες ποὺ φαρμακώνουνε τὸν ἄνθρωπο, ἀπὸ σκηνοθεσίες, ἀπὸ ψευτιές. Χαίρονται γιὰ τὰ καλά, γιὰ τὰ ἁπλά, γιὰ τὰ ἁγνά, γιὰ τὰ σεμνά, γιὰ τὰ ταπεινά. Ἐνῶ οἱ ἄλλοι ὁλοένα ταράζονται, ὁλοένα ἐξιχνιάζουνε.
Πολλοὶ κατατρίβουνται μὲ πράγματα ποὺ δὲν ἔχουν καμμιὰ σημασία. Ρωτᾶνε, νὰ ποῦμε, νὰ μάθουνε γιὰ μένα τί σόι ἄνθρωπος εἶμαι, πὼς εἶναι τὸ σχέδιό μου, ἂν εἶμαι θαλασσινὸς καὶ τοῦτο καὶ κεῖνο. Ἀδελφέ μου ἂν σοῦ ἀρέσει ἡ συντροφιά μου, ἔλα ἐκεῖ ποὺ πηγαίνω, ἔλα νὰ νοιώσεις μαζί μου τὰ ὡραῖα ἔργα τοῦ Θεοῦ, τὸν θησαυρὸ ποὺ ἔχουνε μέσα τους κρυμμένον οἱ ἁπλοὶ ἄνθρωποι...
Παράτησε πίσω σου τὴν ὑποκρισία τῆς ζωῆς κι ἔλα νὰ δροσισθεῖς στὴ βρυσούλα ποὺ τρέχει κρυμμένη στὴ ρίζα τοῦ βουνοῦ, κοντὰ στὸ παλιὸ ἐρημοκκλήσι. Τί κάθεσε κι ἐξετάζεις τὰ ἀνεξέταστα; Τί σὲ μέλλει ἂν εἶμαι τὴν ὄψη ἔτσι ἢ ἀλλοιῶς, ἐγὼ καὶ κάθε ἄλλος; Τί ρωτᾶς ἂν εἶμαι ψηλὸς ἢ κοντός, μαῦρος ἢ ἄσπρος; Σ᾿ αὐτὰ ποὺ διαβάζεις βρίσκεται ὁ ἑαυτός μου, τὸ πῶς περπατῶ, τὸ πῶς μιλῶ, δηλαδὴ ὁ σαρκικὸς ἄνθρωπος. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι πνεῦμα ὅπως ὁ Θεός. Αὐτὸ τὸ πνεῦμα νὰ σὲ ἐνδιαφέρει, αὐτὸ εἶναι πνεῦμα ὅπως ὁ Θεός. Αὐτὸ τὸ πνεῦμα νὰ σὲ ἐνδιαφέρει, αὐτὸ εἶναι ἡ ἀληθινὴ σύσταση τοῦ ἀνθρώπου.
Ἀπάνω ἀπ᾿ ὅλα νὰ ἀγαπᾶμε τὴν καλωσύνη. Νὰ χαιρόμαστε νἄμαστε καλοὶ καὶ νοιώθουμε κοντά μας καλοὺς ἀνθρώπους. Κανένα πρᾶγμα δὲν εἶνε σὰν τὴν καλωσύνη. Τὸ πρόσωπό της λαμποκοπᾶ σὰν τὸν ἥλιο ποὺ χρυσώνει τὴν πλάση τὸ πρωὶ τῆς ἔμορφης μέρας τοῦ καλοκαιριοῦ. Τί εὐλογημένοι ποὺ εἶναι οἱ καλοὶ ἄνθρωποι, οἱ πρόσχαροι, οἱ γλυκομίλητοι, οἱ ἁπλοί, οἱ ἀπονήρευτοι, οἱ πονετικοί, οἱ ταπεινοί! Τί ἀληθινὸς πλοῦτος μέσα σὲ μιὰ τέτοια καρδιά! Καὶ τί φτώχεια, τί μιζέρια, τί ἀσχήμια μέσα στὶς κακὲς ψυχές, στὶς ἐγωιστικές, κι᾿ ἂς φουσκώνουνε ἀπ᾿ ἔξω κι᾿ ἂς παραστένουνε τὸν πλούσιο! Πόσο ξεκουράζεται ἡ ψυχή μας ἀπὸ τὴ δροσιὰ τῆς καλωσύνης καὶ πόσο κουράζεται ἡ ψυχή μας ἀπὸ τὸν λίβα τῆς κακίας.


Μὰ οἱ καλοὶ ἄνθρωποι εἶνε δυστυχισμένοι, ὑποφέρουνε, τυραννιοῦνται. Ναί. Ὁ σατανᾶς τοὺς βασανίζει, τοὺς ρίχνει σὲ συμφορές. Μὰ ἔτσι γίνουνται ἀκόμα πιὸ καθαροί, σὰν τὸ χρυσάφι ποὺ πέφτει στὸ χωνευτήρι. Ζοῦνε φτωχικά, μακρυὰ ἀπὸ δόξες, κρυμμένοι, μὰ ζοῦνε ἀληθινά. Νὰ μὴν ζεῖς βουτηγμένος μέσα στὴν ψευτιά. Αὐτὸ εἶνε ποὺ εἶπε ὁ Χριστὸς «Τί θὰ ὠφελήσει τὸν ἄνθρωπο ἂν κερδίσει ὅλον τὸν κόσμο καὶ ζημιωθεῖ τὴν ψυχή του;» Αὐτός, ὁ φτωχός, ὁ παραπεταμένος, κέρδισε τὴν ψυχή του. Ἀφοῦ κέρδισε τὴν ψυχή του, τί ἔχασε; Ὅ,τι ἔχασε εἶνε τιποτένιο μπροστὰ σ᾿ αὐτὸ ποὺ κέρδισε. Κι᾿ ὁ ἄλλος ὁ χοντροπετσιασμένος ἀπὸ τὴ σαρκικὴ καλοπέραση, ἀπὸ τὰ σπόρ, ἀπὸ τὰ λουτρά, ἀπὸ τὶς γυναῖκες, ἀπὸ τὶς διάφορες ματαιότητες, τί κέρδισες ἄραγε, ἀφοῦ ἔχασε τὴν ψυχή του; Πόσοι καὶ πόσοι ὕστερα ἀπὸ μιὰ ζωὴ γεμάτη λογῆς–λογῆς σαρκικὲς ἀπολαύσεις, κοσμικὲς τυμπανοκρουσίες, πλούτη, ρεκλάμες κλπ., ἔρχονται σ᾿ ἕναν λογαριασμὸ καὶ ξεζαλίζουνται ἀπ᾿ αὐτὰ τὰ σπιρτόζα πιστὰ καὶ νοιώθουνε τὴ γύμνια τους καὶ ζητᾶνε τὸν ἑαυτό τους ποῦ βρίσκεται; Μἃ δὲν ὑπάρχει πιά. Ἐρημιά, ξέρακας τῆς ἀπελπισίας ζώνει τοὺς ἐγωιστές! Τρομάζουνε μὲ τὴ μοναξιά τους μόλις τὴ νοιώσουνε. Ἀπὸ πάνω τους ὁ οὐρανὸς εἶναι ἔρημος, ἀδειανός, ἡ γῆ ἔρημη, οἱ ἄνθρωποι καρδιὲς ἔρημες, γιατὶ ποτέ τους δὲν γνοιασθήκανε γι᾿ αὐτές, καὶ ἔτσι κόπηκε κάθε τρυφερὴ ἀνταπόκριση μαζί τους. Στὸ τέλος καταλαβαίνουμε οἱ τέτοιοι πὼς μὲ τὰ λεπτὰ δὲν ἀγοράζουνται ὅλα τὰ πάντα. Καὶ πώς, ἴσια – ἴσια, ὅσα δὲν ἀγοράζουνται μὲ τὰ λεφτὰ αὐτὰ εἶνε ποὺ ἔχουνε τὴν πιὸ μεγάλη ἀξία. Καὶ πὼς ἀπ᾿ αὐτὰ ἔχουνε μεγάλη ἀνάγκη, ἀπ᾿ αὐτὰ ποὺ δὲν ἀγοράζουνται. Σὲ ποιὸ μέρος πουλᾶνε τὴν ἡσυχία τῆς ψυχῆς, τὴν ἁγνότητα, τὴν ἁπλότητα, τὴν κρυφὴ χαρὰ ποῦ νοιώθει ὁ ἄνθρωπος κοντὰ στὸν Θεὸ σὲ στιγμὴ ποῦ ζεῖ κρυμμένος ἀπὸ τὸν κόσμο, τὴν πραότητα, τὴν ἀγάπη; Δὲν τὰ πουλᾶνε σὲ κανένα ἀπὸ τὰ μαγαζιὰ κι᾿ ἀπὸ τὰ παζάρια γιὰ τὸ διάφορο, τὴν ἀπονιὰ γιὰ τοὺς ἄλλους, τὴν ψευτιὰ κάθε λογῆς, κι᾿ ὅσα πᾶνε μαζὶ μ᾿ αὐτά, δηλαδὴ τὸν ἐγωισμό, τὴν περηφάνεια, τὴν καταλαλιὰ μ᾿ ἕναν λόγο τὸ χοντροπέτσιασμα τῆς ψυχῆς.
Τί μεγαλομανία σ᾿ ἔχει πιάσει, ἀδελφέ μου, καὶ δὲν βρίσκεις ἡσυχία καὶ χτίζεις πατώματα ἀπάνω στὰ πατώματα, κι᾿ ἔχεις δυὸ τρία αὐτοκίνητα καὶ κότερα καὶ κάθε λογῆς μάταια πράγματα! Γύρισε καὶ κύτταξε καὶ τὸν ἀδελφό σου, νὰ δροσισθεῖ ἡ ψυχή σου μὲ τὴν εὐλογημένη καλωσύνη, ποὺ τὴν ξεράνανε τὰ τσιμέντα, οἱ ψεύτικες κουβέντες, οἱ συμφεροντολογικὲς παρέες, οἱ συνοφρυωμένες ἀξιοπρέπειες. Ἂν δὲν μπορεῖς νὰ κάνεις θυσίες, τουλάχιστον νὰ συχαθεῖς τὴν ἀδικία. Μὴν ἀδικεῖς. Ἡ ἀδικία εἶναι σιχαμερὴ στρίγγλα, χωρίστρα τῶν ἀνθρώπων, ἀνθρωποκτονία σὰν τὸν πατέρα τὸν σατανᾶ.
Τί θὰ δίνανε πολλοὶ ἀπ᾿ αὐτούς, ποὺ κερδίσανε τὸν κόσμο καὶ χάσανε τὴν ψυχή τους, γιὰ νὰ νοιώσουνε ὅ,τι νοιώθουνε οἱ ἄλλοι ποὺ δὲν χάσανε τὴν ψυχή τους! Ἂν τύχει νὰ ξεκόψει κανένας τέτοιος ἀπὸ ψεύτικη παρέα του καὶ βρεθεῖ στὴ συντροφιὰ τῶν ἁπλῶν, τῶν ἀχάλαστων, νοιώθει πὼς ζεῖ ἀληθινὰ καὶ σὰν ἀπογευθεῖ τὰ ἁγνὰ αἰσθήματα ὕστερα ἀπὸ τὴ ψευτιά, καταλαβαίνει τέτοια χαρά, ποὺ κάνει σὰν τὸν ἄνθρωπο ποὺ ξαναγεννήθηκε, σὰν τυφλὸς ποὺ εἶδε τὸ φῶς του. Κάτι τέτοιοι δὲν ξεκολλᾶνε πιὰ οἱ κακόμοιροι ἀπὸ τὴ συντροφιὰ τῶν ἁπλῶν, τῶν γκαρδιακῶν ἀνθρώπων. Ἀλλὰ γιὰ νὰ ξεμακρύνει ἀπὸ τὰ ψεύτικα πρέπει νἄχει λίγη ψυχή. Ἀλλοιῶς δὲν μπορεῖ νὰ ζήσει χωρὶς ψευτιά. Ὁ ἄμμος τῆς Σαχάρας, ὅση βροχὴ κι᾿ ἂν πέσει ἀπάνω του, δὲν φυτρώνει τίποτα.
Ἂν πεῖς πάλι σὲ ἕναν ἀπὸ τοὺς ἄλλους, τοὺς φτωχούς, νὰ περάσει μισὴ ὥρα μὲ τὴν παρέα τῶν κοσμικῶν, καλύτερα ἔχει νὰ τὸ βάλεις στὸ μπουντρούμι, παρὰ νὰ βλέπει καὶ ν᾿ ἀκούγει ἐκεῖνα τὰ ψεύτικα κομπλιμέντα, τὶς ἀνάλατες συζητήσεις, τὰ κρύα χωρατά. Στὴ συναναστροφὴ ποὺ κάνουνε αὐτοὶ οἱ ψευτισμένοι, θαρρεῖς πὼς τοὺς χωρίζει ἕνας τοῖχος τὸν ἕναν ἀπὸ τὸν ἄλλον. Ἐνῶ οἱ ἄλλοι, ποὺ ζοῦνε μακρυὰ ἀπὸ τὸν κόσμο, νοιώθουνε πὼς οἱ καρδιὲς τοὺς γίνονται ἕνα, πὼς ἀκουμπᾶ ὁ ἕνας ἀπάνω στὸν ἄλλον καὶ ξεκουράζεται. Ἀγαπᾶ καὶ ἀγαπιέται, χαίρεται καὶ δίνει χαρά. Ἀπὸ πάνω ἀπὸ τὴ συντροφιὰ τῶν σαρκικῶν ἀνθρώπων στέκεται ὁ διάβολος καὶ τοὺς κάνει νὰ μιλᾶνε ὁλοένα γιὰ λεφτὰ καὶ γιὰ τὰ ὅμοια, γιὰ νὰ μὴ γροικήσουνε οὔτε τὸ φαγὶ ποὺ τρῶνε. Ἀπὸ πάνω ἀπὸ τὴ συντροφιὰ τῶν ταπεινῶν στέκεται ὁ Θεός, κι᾿ ὅλα εἶνε εὐλογημένα.
Πετάξετε ἀπὸ πάνω σας τὴν ψευτιά. Ἀνοίξετε τὰ πανιά, νὰ τὰ φουσκώσει ὁ καθαρὸς ἀγέρας τοῦ πελάγου. Νὰ δροσισθεῖ ἡ ψυχή σας, νὰ νοιώσετε πὼς ζητᾶ ἀληθινὰ κι᾿ ὄχι ψεύτικα.

Σημασία δεν έχει εάν αυτός που γράφει ή λέει είναι χριστιανός, βουδιστής, ισλαμιστής, κτλ, αλλά εάν αυτά που λέει είναι ανθρώπινα!!!!

Έχω ένα φίλο (πατέρας μου ηλικιακά που είναι ΚΚΕ,επίτροπος στην ενορία μας, τον πατέρα του τον εκτέλεσαν γιατί ήταν
κομουνιστής) και ο γιος του είναι ακροδεξιός μα όχι χρυσαυγιτης,αυτούς τους βρίζει.
Σε μια συζήτηση που είχα μαζί του μου είπε:Εσύ είσαι ωραίος αν όλοι οι Αναρχικοί ήταν σαν εσένα και εγώ Αναρχικός θα
ήμουνα.Καλά εσένα δεν θα σε πειράξει κανείς και αν σε πειράξει θα μπω εγώ μπροστά για σένα.

Ο Φώτης Κόντογλου δεν είναι διόλου τυχαία ο αγαπημένος μου συγγραφέας.
Τα βιβλία του "Αδάμαστες ψυχές", "Πέδρο Καζάζ", "Μπουκανιέροι και Φλιμππουστιέροι" και άλλα αποτελούν ντοκουμέντα της παγκόσμιας ναυτοσύνης κρούοντας τις πιό ενδόμυχες χορδές της ψυχής ενός παγκόσμιου έθνους (ο χαρακτηρισμός του Ομήρου), αυτού των θαλασσινών.
Ελάχιστα γνωστά είναι και τα πορτραίτα πειρατών που φιλοτέχνησε ο Κόντογλου -παρότι μέτριος αγιογράφος- που αποτελούν τα μοναδικά πορτραίτα ορισμένων ελάχιστα γνωστών πλέον μορφών της πειρατοσύνης.
Ο Κόντογλου, καθώς έγραφε ο ίδιος, ήταν ένας καλλιτέχνης, μια αδάμαστη ψυχή, ένας πειρατής, ένας πολεμιστής της ελευθερίας που ελάχιστα είναι γνωστό το έργο του και η αντι-εθνικιστική του αντίληψη. Επιφυλάσσομαι να ανεβάσω όταν μπορέσω κάποια από τα πειρατικά του έργα.
Από την εισαγωγή του Πέδρο Καζάζ (υπογραμμίσεις δικές μου):

"Γυρίζω και ξαναδιαβάζω τα όσα έγραψα παραπάνου. Είπα τόσα πράματα που δεν είχα κατά νου
καν να τ’ αγγίξω. Το ’κανα με λύπη μου· και λέγω με λύπη μου, όχι από νεροκέφαλη ευγένεια, αλλάγιατί νοιάζουμαι περισσά για την ομορφιά του βιβλίου μου, κι αυτά τα πράματα, που έχω την ιδέα πως ασκημίζουν άλλα, ασκημίζουν και το δικό μου στανικά.
Ωστόσο, τίποτα δε μου πειράζει τα νεύρα όσο ο σωβινισμός σ’ έναν άνθρωπο της τέχνης. Η
φανατική και κουτή τούτη προσήλωση σε μικρόν κύκλο, καταντά να λογαριάζεται για αρετή στους
περισσότερους λαούς. Αυτή είναι η αιτία που κάνει να επικρατούν τα μέτρια έργα.
Αλίμονο! Δεν μπορεί κανένας να δείξει πως τον συγκινά κάτι τι από τα τόσα μεγάλα πράματα που
περνούν μακριά μας. Τούτοι οι άνθρωποι είναι, όπως λένε οι Τούρκοι, «ψάρια του λιμανιού».
Ξέχασαν πια πως η γης γυρίζει, πως οι πόλοι της είναι σκεπασμένοι από πάγους που ασπρίζουν ως
τα μάτια κάποιου που παρατηρά το άστρο μας απάνου απ’ το φεγγάρι, πως τα άγρια άλογα
πλανιούνται με ορθές χαίτες μέσα στους απέραντους κάμπους του Καναδά, πως αυτή τη στιγμή ένα
κύμα σκάζει απάνου στην Καλή Ελπίδα, σκεπάζοντας με αφρούς μια ολάκερη πολιτεία.
Έτσι, άδικα θα ζητήσεις μέσα στα περισσότερα τυπώματα εκείνο που μπορεί να ονομάσει κανένας
σοφία του βιβλίου, την εγκυκλοπαίδεια, στη φυσική είτε στην ιστορία.
Για μένα, ο καλλιτέχνης έχει τη ζωηρή εντύπωση πως ζει μέσα σ’ ένα άπειρο. Έτσι μονάχα βγαίνει
όξω από τα στενά σύνορα της εποχής και της πατρίδας, και υψώνεται στο μοναδικό τύπο, που ζει
μες στον αιθέρα της απόλυτης ελευθερίας. Σφραγίζεται με μιαν αιώνια βούλα. Δεν μπορεί να ’ναι
από κείνους που περνούν απάνου από τη γης, κρατώντας τα μάτια κλεισμένα στην πλούσια
διακοσμητική ποικιλία του κόσμου, ολόκληρης της γης και τ’ ουρανού."

ΚΟΝΤΟΓΛΟΥΣ
Κλείνω τον πρόλογο τούτον απάνου στην Τράπεζα του Διαόλου, στο Αϊβαλί της Μ. Ασίας.
Φεβρουάριος του 1920.

Μόνο εδώ θα διαφωνήσω.Σου είχα πει για την Βαβυλώνια αιχμαλωσία της ορθοδοξίας.
Με την διοίκηση της χώρας από τους βασιλείς και το κυνήγημα των μοναχών και ιδιαίτερα των γυναικών
αφού τις έβγαζαν με την βια από τις μονές τους άρχισε σταδιακά ένας εκδυτικισμός στην ζωή αλλά και
στην τέχνη της Εκκλησίας.
Έχουμε τις διάφορες Οργανώσεις προτεσταντικού τύπου να γίνονται "προστάτες" της ορθόδοξης ζωής.
Ευτυχώς σήμερα φθίνουν.
Στην μουσική αντικαθιστούν τους ψάλτες με πολυφωνικές χορωδίες.Ευτυχώς με τον ερχομό των Μικρασιατών
αλλά και Κωνσταντινουπολιτών και ιδιαίτερα των δεύτερων με μεγάλους δασκάλους (Στανίτσας κ.α.) τα
πράγματα σταδιακά επανέρχονται.
Στην αγιογραφία το ίδιο δυτικότροπες αλλά θεολογικά ορθόδοξες,εκεί αρχίζει η συμβολή του Κόντογλου με
τους μαθητές του (Τσαρούχης,Εγγονόπουλος κ.α.)
Ο Κόντογλου υπήρξε ο καλύτερος αγιογράφος του προηγούμενου αιώνος.Κάποια στιγμή πούλησε το σπίτι
του για να πληρώσει τους βοηθούς και τους μαστόρους αφού το κράτος τον άφησε απλήρωτο,μπορεί να
ήταν και ο δήμος Αθηναίων.

Ισως πράγματι δεν το διατύπωσα σωστά. Μέτριος για τα γούστα μου και από όσα θα περίμενα δεδομένου του ενθουσιασμού μου για το συγγραφικό του έργο. Στα "δια χειρός" του αγιογραφικά έργα διατηρεί την αδρότητα και αμεσότητα όπως και στη γραφή του. Διακρίνω τον "αλγόριθμό Κόντογλου" σε όλα όσα έχει κάνει.
Αλλά οι "τουρίστες" της αγιογραφίας όπως εγώ, γοητεύονται από τους κρυφούς κι ευρηματικούς συμβολισμούς, πράγμα που δε θα συναντησει κανείς στην αυστηρή τεχνοτροπία του.
Ισως πράγματι να είναι λόγω της ανατολίτικής τάσης του. Δεν το είχα σκεφτεί ποτέ έτσι.

Αν κατάλαβα καλά τα γραφόμενα σου γιατί πληκτρολόγιο είναι αυτό.
Η αγιογραφία δεν είναι ζωγραφική και έχει μια αυστηρότητα ως προς την ελευθερία του καλλιτέχνη.
Βρήκα εδώ κάποια πράγματα για να καταλάβεις τι εννοώ.

Αυτεξούσιε, θα συμφωνήσω με την διαφωνία σου.

Είναι και θέμα αισθητικής του καθενός, δηλαδή "μου αρέσει, δεν μου αρέσει ο τάδε". Αλλά τη στιγμή που κρατάει σωστή την τεχνική, τότε είναι μέσα.

Εμένα ξέρεις τι δεν μου αρέσει στην αγιογραφία; Ότι ξεφεύγει απο το κλασσικό. Ειδικά μια μίξη που κάνουν ορισμένοι με δυτικού τύπου στοιχεία. Τι εννοώ; Αν δεις κάποιες εκκλησίες, αγιογραφημένες, και εικόνες από περιοχές όπως Ουκρανία, η άλλες που έχουν την "Ουνία", μια μίξη της ορθοδοξίας με τον καθολικισμό, θα δεις πως οι εικόνες σου χτυπούν κάπως άσχημα. Δεν αναμιγνύεται η αυστηρότητα της ορθοδοξίας, και η κλασσική γραμμή, με εικόνες τύπου Μιχαήλ Άγγελου. Δηλαδή αγιογραφούν με μια γλυκύτητα, ενώ δεν πρέπει. Οι μορφές έχουν να είναι ασκητικές, όχι γλυκές και σοροπιαστές. Τι λες;

Επίσης σύγχρονοι έλληνες αγιογράφοι, δυστυχώς δεν κατέχουν καλά την τεχνική, ή αποδίδουν λάθος, και ξεφεύγουν από το κλασσικό. Ναι ρε παιδί μου, αλλά είναι ένα πεδίο, όπου καλώς η κακώς, κακώς για μένα πράττουν, δεν προσφέρεται για αυτοσχεδιασμό. Δεν μπορείς τώρα να ξεφεύγεις από την παράδοση, για λόγους ελευθεριότητας, η δικής σου οπτικής γωνίας. Την ίδια επιμονή και εμμονή έχω και για άλλες μορφές κλασσικής τέχνης όπως τα δημοτικά τραγούδια. Δεν μπορείς να κάνεις ενορχήστρωση του κεφαλιού σου.

ΑΚΡΙΒΩΣ.

Συμφωνώ μαζί σου γιαυτό και το "δια χειρός".
Εμένα Χάρη μου αρέσει πολύ ο Σπύρος ο Καρδαμάκης, για να καταλάβεις ποιος είναι,όταν η τηλεόραση
μας δείχνει από συνεδρίαση Ιεράς Συνόδου οι αγιογραφίες που βλέπεις είναι δικές του.
Επίσεις και ο παπα-Σταμάτης Σκλήρης από αυτούς που ξέρω.

Ακριβώς αυτό. Η βυζαντινή αγιογραφία έχει τους αυστηρούς της κανόνες τους οποίους μπορεί κανείς να ξεπεράσει χωρίς να παραβιάσει.
Ενα παράδειγμα υπέρβασης το παρακάτω έργο με θέμα τον αναρχικό επαναστάτη Νέστορα Μαχνό από την Ουκρανία. Αυστηρότατοι κανόνες και σαφής υπέρβαση.
Ο κρυφός συμβολισμός των πολυτασικών-απόκεντρων φωτοστέφανων όλα τα λεφτά.

Πληροφοριακά, το παραπάνω έργο είναι του Στέλιου Φαιτάκη που καταπιάνεται συχνά με την αναρχική-κομμουνιστική θεματολογία.

Ναι τα έχω ξαναδεί μου αρέσανε, νομίζω ο Χάρης μου τα έδειξε.
Χάρη καλά θυμάμαι;

Eπιστρέφοντας στον Κόντογλου, παρακάτω το πορτραίτο του Ισπανού κουρσάρου Λεοκάντιο Κάλβο.

Οι κουρσάροι ήταν σε σχέση με τους πειρατές ότι οι αρματωλοί σε σχέση με τους κλέφτες. Ενώ η πειρατεία γινόταν για λογαριασμό του ίδιου του πειρατικού τσούρμου, το κούρσος γινόταν για λογαριασμό κάποιου μονάρχη που συνήθως έχριζε ιππότες τους κουρσάρους (π.χ. οι πασίγνωστοι Ιππότες της Μάλτας).
Ο Λεοκάντιο Κάλβο κούρσευε εγγλέζικα σκάφη για λογαριασμό του ισπανικού θρόνου.

Σύμφωνα με το "παράξενο χειρόγραφο" στο οποίο βασίστηκε το διήγημα του Κόντογλου, ο Κάλβο θάφτηκε ζωντανός από το πρωτοπαλήκαρό του Πέδρο Καζάζ.

Ο Καζάζ -σύμφωνα πάντα με το διήγημα του Κόντογλου- έζησε 315 χρόνια και τον συνάντησε ο αρχικός συγγραφέας Βάκα Γκάβρο (και απόγονος του Κάλβο) στο χαμένο νησί Ζέτο με το όνομα Όσο (στα ισπανικά σημαίνει "αρκούδα").

Οι ιστορίες για πολυαιωνόβιους "αμαρτωλούς" κατοίκους έρημων νήσων είναι πολύ συχνές στη ναυτική μυθοπλασία.
Μάλιστα ένας ανάλογος ναυτικός μύθος ήθελε ένα συγγενή μου, το μπάρμπα-Νικήτα, να έχει ζήσει 400 χρόνια.
Μ'έφαγε η περιέργεια τελικά και διασταύρωσα τα γεγονότα. Ο μπάρμπας, σύμφωνα με τη γενεαλογία του που κατάφερα να ξετρυπώσω από τη λήθη, έζησε από 140 μέχρι 160 χρόνια, πράγματι πολλά αλλά όχι όσο θα ήθελε ο ναυτικός μύθος.

Βλέπω σου αρέσει και εσένα ο Κόντογλου.
Εγώ όταν τον πρωτοδιάβασα νόμιζα ότι μου μίλαγε κάποιος συγγενής,οι παππούδες μου ήταν
από το Αϊβαλί,στο σπίτι οι λέξεις που άκουγα από μικρός τώρα τις έβλεπα και τυπωμένες.